Kuşburnu

Başağaç Kuşburnusu

Kuşburnu

Başağaçlıların pazara değil de çarşı içindeki köşelere tezgah açtıkları aşikar. Sattıkları mallar üzüm, pekmez, ceviz, erik, kuşburnu... Sebzeler ise satılacak ürün olarak çok görülmüyor. Taze fasulye hariç. Malum köy dağların sandıklı ovasına açılan vadi çıkışında yer alıyor. Yani dağlık yerlerde bağlarda yaban meyveleri çok. Kuşburnu da öyle.

Ahlat

Yaban Armudu

Ahlat

Halk arasında adı ahlattır bu yaban armudunun. Köy bahçelerinde dikili yetiştirme çok gelişmediği zamanlarda boş arazilerde yetişen bu armut aranan bir meyveydi. Şimdilerde kendisine rastlamak zor. Gerçi artık her mevsim armut bulunabiliyor. Bundan dolayı pek yüzüne bakan da kalmadı. Oysa ki yaratıcı kurda kuşa nasip dercesine meyveyi vermiş de vermiş. Derede eski bağların içerisindeki ağaçlar gibi.

Başağaç Cevizi

Yörede Ceviz

Başağaç Cevizi

 Başağaç cevizini bilmeyen yoktur. Öyle ki ilçeye yeni gelenler de hemen öğrenirler bu ünü. Köyde herkesin bahçesinde bir kaç tane ceviz ağacı vardır. Çeşitleri aynı değildir belki. Ya da dikme değil de kuşlar düşürmüştür. Hâlâ ticari olarak fazla bir önem verilmemektedir. Her yerde yetişebilmektedir. Sandıklı çarşısında üzüm ve pekmez satan Başağaçlılara rastlayabileceğiniz gibi ceviz satanları da görürsünüz. Ağaçları daha çok ticari anlamda dikilmeli ki endüstri kuruluşları bölgeye açılsın.

Alıçlar

Alıç Ağaçları

Başağaç Alıçı

Meyveleri olgunlaştığında kırmızı ve sarımsı bir renk alan, yuvarlak görünümlü alıç, süs bitkisi olarak da kullanıyor. Alıç, Türkiye’de, derelere bakan yamaçlarda, kayalık, taşlık yerlerdeki çalılıklar içinde, ormanlarda ya da dağlık çevrelerde yetişiyor. Barutağacı, Ekşimuşmula, Crataegus azarolus, Yemişen diğer isimleri. Faydaları ise saymakla bitmez. Kalp, karaciğer, sindirim sistemine yararı büyük. Bölgemizde ticari değeri gelişmemiş. Köyün coğrafi özelliklerinden dolayı çevresinde yetişiyor. Kızıl olan çeşidi bulunmadığı gibi sarı olgunlaşanı da artık daha az.

Başağaç Haşhaşı

Afyon'da Haşhaş

Başağaç'da Haşhaş

Kuşkusuz Türkiye'de afyon üretiminin en fazla olduğu bölge Afyon. Son yıllarda uygulanan aşırı sıkı kota dağıtım şartlarının tarımda azalmaya neden olduğu aşikar. Acilen şartlar gevşetilmeli. Üretimde düşüş yaşanıyor. Ekimin azalmasına; aşırı ya da az yağış nedenli rekolte düşüklüğü, çok sıkı kota tedbirleri neden oluyor. Kabuğu devlet kurumlarına teslim edilirken haşhaşı yetiştiriciye kalıyor afyonun. Ancak ürün içinden kimse memnun değil. 

Başağaç Üzümü

Başağaç Üzümü

Meşhur Başağaç Üzümü

Sandıklı yöresinde efeleriyle bilindiği gibi üzümüyle de bir üne sahiptir Başağaç. Ticari anlamda geniş üzüm bağlarına sahip olmasa da yörede, kasa kasa üzüm satışları ve bidon bidon pekmezi ile bilinir. Önceki yıllarda herkes sattığı için Sandıklıya gelen otobüslerde üzüm koyacak yer bulunmazdı. Çarşının her köşesinde üzüm, pekmez satan bir Başağaçlıya rastlardınız. Son yıllarda ne satıcılar var ne de üzümler yetişiyor. Yemeye üzümü arar oldu insanlar. Bu üzümler hep maziden.

Başağaç Köy Konağı, 1938

Muhtarlık, Karakol ve Konak

Başağaç Köy Konağı, 1938

Muhtarlık ve jandarma karakolunun da içerisinde yer aldığı köy konağının 1938 yılında çekilmiş fotoğrafı. Okulun bulunduğu bahçe ortasında sırtı tepeye dönük bir bina. Askerlerin herhangi bir saldırı anında sığınacağı binanın arkasında küçük bir in. Bu yüzden o bölgeye İnönü dendiği rivayetler arasında. 

Sandıklı Belediyesi ve Afyon Belediyesi yayınları, şehir sempozyumları bildirileri tarandıkça bilginin yanında fotoğraflara da ulaşılabiliyor.

Fotoğrafa bakıldığında binanın telgraf hattının bulunduğu görülüyor. Ayrıca kapı önünde insanlar ve çocuklar da var.

Fotoğraf, Sandıklı İlçesi Merkez ve Köylerini Güzelleştirme Derneği Yayınlarından çıkan Geçmiş Zaman Olur ki Fotoğraflarla Sandıklı Albümünden alınmıştır. Yayındaki orijinal fotoğrafta düzeltmeler yapılmıştır.

Başağaç'ta Balık Kavağa Çıktı

Sel Sonucu Balıklar Metrelerce Yükseğe, Ağaçlara Çıktı

       Başağaç Köyü Deresinde su miktarı azaldı. Bu demek oluyor ki Örenler Baraj Göleti kapakları kapatıldı. Dolayısıyla sular çekilmeye başladı. Derede metrelerce yukarılara çıkan suyun çekilmesiyle arkasında bıraktıkları da ortaya çıktı. Balıklar çalılara, ağaçlara takılmış, asılı kalmışlardı. Hatta dere duvarlarının üstündeki yolda da balıklar görmek olağan. Ağaçlarda asılı balıklar deyim yerindeyse balık kavağa çıkmış dedirtiyor.

Son yağmurlar ve Başağaç'ta sel

Başağaç'ta Yağmurun Neden Olduğu Durum

Köyde Sel

    27 Mart yağmurları sonucu Sandıklı'nın merkezinde olduğu gibi bütün köy ve kasabalarında taşkınlar ve sel baskınları yaşandı. 28 Martta gün ağarıncaya dek yağan yağmurun etkileri ve bıraktığı hasar ortaya çıktı. Aşırı yağış nedeniyle rögar ve yağmur giderlerinin almadığı su sokakları göle çevirdi.  Binaların alt katları sular altında kalırken çamur her yeri sardı. 

    Başağaç için bir tehlike daha vardı. Geçmiş dönemlerde taşkınlar ve seller nedeniyle hasar görmüş , büyük mal kayıplarına uğramıştı. Köy yerleşiminde de selin altında kalan evlerin yeri değiştirilmişti. Baraj göleti yapıldı.

Sıhhiye Binası

Başağaç'da sıhhiye binası

    Başağaç İlkokulunun olduğu yerde arkası tepeye dönük karakol binası vardı. Bu binada muhtarlık da bulunuyordu. Askerin olduğu yerde bir de sağlık hizmeti olmalıydı. İşte bu yüzden binanın yakınında bir sıhhiye binası vardı. Okul bahçesindeki tuvaletlerin tam arkasında bulunuyordu. Sağlık hizmeti veren görevli Osmanlıda olduğu gibi askerin yanı sıra sivillere, köy halkına da yardımcı oluyordu. Bir nevi sağlık ocağı gibi işliyordu.

Araştırma: Mehmet D.

Başağaç'ta Karakol

Karakol ve İnönü 

    Kasaba geçiş güzergahları üzerinde bulunuyordu. Pek çok yolcu ve kervan bu mevkiden geçiş yapıyorlardı. Tabi yolculuk esnasında konaklamak zorunda kalıyorlardı. Zira Sandıklı Ovasına kuzeyden açılan kapı Başağaç Boğazı idi. 

16.yy Sandıklı Kasabası

    Afyon Türkler öncesinde de Anadolu'da geçiş güzergahlarında yer alıyordu. Başağaç da güneyle kuzeyin bağlantı noktalarından birisiydi. 

     Başağaç'la ilgili taramalar yaptığımızda çok veriye ulaşamıyoruz. Ulaşabildiğimiz bilgi ve belgelerde de eksiklikler yer aldığı gibi Başağaç olması gerekirken olmadığı belgelerde karşımıza çıkıyor. 

      Örneğin yanda yer alan harita 16. yy da Sandıklı Kasabasıdır. Başağaç adı haritada yer almıyor. Oysa ki Başağaç'ta bulunan taşınmaz tarihi eserler ve müzede sergilenenlere bakıldığı zaman daha eski tarihlere ulaşılıyor. Haritada Başağaç adı geçmemesinin nedeni 16.yy için başlıca kaynak olan Osmanlı Tahrir Defterlerinde köyün adının geçmemesidir. Söz konusu harita Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünün yayınladığı 438 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri' nin 1. cildinden alınmıştır. Detaylı araştırma için bu kaynağa bakılabilir.

Başağaç Adı Nereden Geliyor

Başağaç İsmi

 

Başağaç Adı

    Başağaç isminin nereden geldiğini biliyor musunuz? Bölgede Sandıklı ovası tarım merkezi. Ovanın çevresi dağlarla çevrili. Ovaya kuzeyden giriş kapısı Başağaç boğazı. Taşıtlar at, eşek, kağnı, at arabası ile uzak tarlalara gidilmekte. Yolcular boğazdan geçer, kervanlar köydeki handa konaklar. Teperler hep ağaçlarla kaplı, yakacak buralardan karşılanıyor. İşte ormanlık alanların ve ağaçların başladığı yer olan köy Başağaç. Bu yüzden ağaçların başladığı yer Başağaç olarak isimlendiriliyor. "Yerleşmelerin kuruluş yerlerinin bitki örtüsü özellikleri de, yerleşme adlarının oluşmasında etkili olmuştur. Başağaç'ın adını bitki örtüsü özelliklerinden aldığı görülmektedir" ( YAZICI&KOCA, 2011, syf.6).  Bölgede en yaşlı ağaç 40-50 yıl önce kesildi, dağın yamaçlarındaki ahlat ağacı(Kart ağaç).. Yaklaşık 100 yıllık. En çok yaşamış olduğu düşünülen ise 180 yıllık bir ağaç. Ağaçlar kesile kesile yaylalara kadar çekiliyor. Şimdiki çıplak tepeleri ardında bırakarak. E onca köye, koca Sandıklının evlerine ağaç mı dayanır. 

 

Kaynak: Mehmet D.

           YAZICI&KOCA(2011)Afyonkarahisar İlindeki İdari Yerleşmelerin Toponimik Sınıflandırılması,

           Türk Coğrafya Dergisi, Hakemli Makale

Başağaçlı Şehitler

I. Dünya ve İstiklal Harbi Şehitleri

Başağaçlı Şehitler

Çanakkale, Irak, Kafkas, Balkan... Cephelerinde; İstiklal Harbinde pek çok şehit vermiştir Türk Milleti. Memleketin her köşesinden halk savaşmaya cepheye gitmiştir. Elbetteki bunların arasında Afyon'dan, Sandıklı'dan, Başağaç'tan insanlarımız yer almıştır. Biz de bazı taramalar, araştırmalar yaparak bazı bilgilere ulaştık. Başağaçlı şehitleri bu araştırma sonuçlarına bakarak listeledik. Daha çok olmasına karşın eksik bilgiler yer aldığı için yalnızca bu kadarını yayınlıyoruz. Başağaç'ta çeşitli hikayeler anlatılmakta ve daha bir çok şehitten gaziden bahsedilmektedir.

Kaynaklar: www.eceabat.web.tr
                   Cumhuriyet Öncesi ve Sonrası Tarihte Sandıklı, Ali Osman Karakuş

Araştırma: Mehmet D.

Başağaç Haritası

Başağaç'ı Haritada Görün